Co do zasady po uzyskaniu prawomocnego wyroku rozwodowego zachodzi konieczność dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Jest to naturalna konsekwencja rozpadu pożycia małżeńskiego. Można pokusić się o stwierdzenie, że w przypadku konfliktu między małżonkami im większy majątek tym większe problemy w jego podziale. Podział majątku wspólnego polega na tym, aby konkretne elementy majątkowe zostały własnością wyłącznie jednego z byłych małżonków.
Zasadą jest, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Ustalenie nierównych udziałów zostało więc uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek:
Brak klarownej definicji „ważnych powodów” rekompensuje utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, które przez „ważne powody” rozumie takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek się nie przyczynił. Przy ocenie istnienia ważnych powodów należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Z reguły, ważnymi powodami są:
– hazard jednego z małżonków,
– wyprowadzanie pieniędzy z majątku wspólnego,
– alkoholizm,
– uporczywe nieprzyczynianie się do powstania majątku wspólnego,
– trwonienie majątku.
Problemy interpretacyjne powstają również przy określeniu stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Jednakże należy się zgodzić z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego (z dnia 23 września 1997 r. I CKN 530/97), że przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego na ogół rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich lekkomyślnie. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Oprócz kwestii ustalenia nierównych udziałów każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może również żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, o ile nie zostały zużyte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Pojęcie nakładów i wydatków nie zostało zdefiniowane w kodeksie, w związku z czym należy się odwołać do poglądów wyrażonych w doktrynie oraz judykaturze.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 15 września 2004 r., III CZP 46/04, definiując pojęcie nakładów i wydatków stwierdził, że obejmują one wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej. Podstawą przysporzenia może być czynność faktyczna, jak i jakiekolwiek inne zdarzenie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r., II CSK 203/08).
Najczęstszym przykładem nakładów jest dokonywanie nakładów z majątku wspólnego małżonków (powstającego po zawarciu związku małżeńskiego, np. z wynagrodzeń za pracę) na nieruchomość stanowiącą wyłączną własność jednego z małżonków (np. większe remonty, rozbudowa, nadbudowa). Takie nakłady polegają rozliczeniu po ustaniu wspólności małżeńskiej (np. po rozwodzie).
Generalnie podziału majątku małżeńskiego można dokonać na dwa sposoby:
Zarówno przy umowny, jak i sądowym podziale warto skorzystać z pomocy profesjonalisty – radcy prawnego. Podział majątku nie jest prostą sprawą, sporządzenie ewentualnej umowy o podział majątku wymaga sporej wiedzy prawniczej, a każda pomyłka może doprowadzić do nieodwracalnego uszczuplenia majątku jednego z byłych małżonków, dlatego zachęcam do skorzystania z pomocy Kancelarii.